Yatırımcılık mı trader’lık mı?
Gerçekten herkes yatırımcı ya da trader olmalı mı? Nasıl bir profil sergiliyorsunuz? Dürtüsel mi yoksa özdenetimi yüksek mi? Duygusal mı yoksa rasyonel mi? Risk almayı seven mi yoksa garantici mi? Sabırsız mı yoksa yıllarca beklese dahi sorun etmeyen birisi misiniz? Süratli bir formda paraya ulaşmayı mı diliyorsunuz yoksa etaplı bir biçimde para kazanmak daha mı hakikat? Belirsizlikler, krizler, inançsız ve külfetli hissettiğiniz durumlar karşısında nasıl yansılar veriyorsunuz? Bir şey almadan evvel okuyup araştıran bireylerden misiniz yoksa arkadaşlarının yahut tanıdıklarının telaffuzlarından hareket ederek karar veren bireylerden mi?
Bahsettiğim tüm bu his ve durumlar finansal piyasalarda sıklıkla görülen kimi profilleri temsil etmekte. Kripto piyasalarına giren şahıslar çoklukla evvel spot tarafla başlayıp sonrasında vadeli tarafla tanışmakta ve muhtemelen bir mühlet sonra bakiyesinin tamamını kaybetmekte. Bugünkü yazımda farklı profillerdeki bu şahısların ne şekil hareketler sergilediğini tartışacağım. Nasıl bir yatırımcı profiline sahip olduğunuzu fark etmek sizlere aldığınız kararları tekrar kıymetlendirme fırsatı verecektir.
Dürtüsel davranan vadeli piyasacılar
Öncelikle dürtüsel şahıslara baktığımızda anlık his ve niyetleriyle, düşünmeden ve süratlice hareket etmektedirler. Birçok vakit ortalıkta dolaşan haberlerden, etraflarındaki bireylerden yahut toplumsal medyada takip ettikleri hesaplardan gelen bilgilerden, “sezgileri” aracılığıyla piyasaya dair hissettiklerinden hareket ederek süreç almaktadırlar. Hasebiyle birden fazla vakit FOMO hissine kapılmakta, yanlış yatırım kararları almaktadırlar. Bilhassa vadeli tarafta olan dürtüsel bireylerin bakiyelerinin tamamını çok kısa bir müddette kaybedebildiğini sıklıkla görmekteyiz. Anlık bir fiyat hareketiyle tetiklenen kişi bakiyesini tamamını tek süreçte dahi harcayabilmekte yahut “X” fenomeninden duyduğu “Y” coin’in 100x yapacağına inanarak tüm parasını tek bir coin’e yatırabilmektedir.
Öte yandan özdenetimi yüksek şahıslar ise yatırım yahut trade kararlarını kısa vadeli dürtülerdense şuurlu, sakin ve planlı bir formda yaklaşarak ve neye yatırım yaptığını bilerek alırlar. Özdenetimi yüksek bir kişi toplumsal medyadan ya da etrafındaki bireylerden gelen telaffuzlardan olabildiğince az etkilenerek hareket eder, planına sadıktır. Açgözlü yahut hırslı dürtülerle hareket etmek yerine sabırlı ve temkinli davranmayı tercih eder.
Özdenetimin önemi
Dürtüselliği yüksek bir kişi daima süreçte olma gereksinimi hissederken (özellikle marjin piyasasına bağımlı hale gelmişse) özdenetimi yüksek bir kişi fiyatın hedeflediği noktalara gelmesini bekler. Dürtüsel bir kişi FOMO’ya kapılıp kaçırma kaygısıyla sürece giriş yaparken özdenetimi yüksek bir kişi marketi bildiği için fırsatların da bitmeyeceğini bilmektedir. Dürtüsellik bazen talih yapıtı de olsa kazandırırken (neredeyse her vakit kayıpla sonuçlanır, birinci süreçte olmadıysa beşincide olur zira kişi bir sefer kazanabildiğini gördükten sonra devam edecektir) özdenetimin yüksek olması bireylerin evreli bir halde portföylerini büyütmelerini sağlayacaktır.
Garantici, risk almayı seven ve ikisinin ortasında olan bireylere gelecek olursak öncelikle garantici bireyler birden fazla vakit yatırım yapmayı tercih etmezler ya da yatırım yapacaklarsa döviz yahut altın üzere en az riske (dönemden periyoda risk oranı değişebilir) sahip yatırım araçlarını tercih ederler. Risk almayı seven bireylerse en kısa müddette bakiyelerini ekstrem katlarda büyütmek istediklerinden yüksek riskli süreçler almayı tercih ederler. Kumar yahut bahis oynamak, tek bir memecoin’e tüm paranızı yatırmak, sadece hislerinize dayanarak süreç almak, bir fenomenden duyduğunuz 100x yapacak “Y” coin’i almak ya da hiçbir bilginiz olmamasına karşın vadeli süreçler gerçekleştirmek yüksek riskli aksiyonlara örnek olarak sayılabilir.
Para kaybetmeden para kazanılabilir mi?
Ne çok garantici olmak ne de çok risk almak size hayal ettiğiniz paraları kazandırmayacaktır. İkisini kıyasladığımızda garantici bireylerin uzun bir müddet yerinde sayacaklarını ve sadece parasının kıymetini koruyabileceklerini (ki bizimki üzere ülkelerde bu bile mümkün olmayabiliyor), çok risk alan bireylerinse birinci süreçlerinde olmasa dahi bir müddet sonra parasının tamamını kaybedeceğini söyleyebiliriz. Öte yandan düzgün bir yatırımcının hem garantici olması hem de risk alabilen bir kişi olması gerekmektedir. Portföyünüz tartısını risk alabilme seviyenize nazaran kademeli bir formda ayarlamayı öğrenebilmelisiniz. Hakikaten de birtakım bireyler çok ufak paralar dahi kaybetseler kendilerini makûs hissedebilir. Bu bireylerin öğrenmesi gereken birinci şey para kaybetmeden para kazanılamayacağı ve ufak da olsa risk almanın portföyünüzü büyütebilmek açısından hayli kritik olduğudur. Örneğin çağdaş portföy teorisine nazaran yatırımlarınızı çok riskliden çok güvenliye olmak üzere beş farklı kademeye bölmek ve risk eşiğinize nazaran makul oranlar belirlemek (memecoin’ler üzere çok riskli yatırımlara portföyünüzün yüzde 5’lik kısmını ayırmak) epeyce mantıklı görünmektedir.
Aşırı risk alan bireylerinse portföylerinde neden inançlı yatırım araçlarını da bulundurmaları gerektiğini fark etmeleri gerekmektedir. Kripto dalında bildiğimiz üzere her döngüde coin’lerin yüzde 90’ından fazlası tabiri caizse 0’a gitmektedir. Hasebiyle bu üzere durumların görüldüğü bir yerde paranızı farklı risk seviyelerindeki yatırım araçlarına bölmek bir yandan kaybederken portföyünüzdeki öteki alanların bakiyenizi toparlamasını sağlayacaktır. Örneğin son boğada Bitcoin’in en taban fiyatından 7x civarında çıkar sağladığını, altcoin’lerin ise neredeyse birçok kişinin alım noktasına (hatta kimileri için daha da aşağılara) geldiğini görmekteyiz. 10.000 dolarlık bakiyesi olan bir kişinin sırf kripto dalında dahi portföyünde yalnızca altcoin bölmek yerine 5.000 dolar Bitcoin, 5.000 dolar altcoin aldığını düşünsek altcoin’lere kıyasla daha inançlı olan bir yatırım aracıyla (ki bana nazaran kendisini kanıtlayalı çok oldu) ne kadar yüksek bir kâra ulaştığını ve altcoin’lerdeki tüm parasını kaybetse bile bakiyesini kaç kat büyütebildiğini görebilecektik.
Risk eşiğiniz çok yüksekse vadeli süreçten uzak durun
Piyasada yatırım yapan ya da trade atan bireylere baktığımızda ise bireylerin sırf altcoin’lere odaklandığını, kendi kişilik özelliklerine ve yatırımcı profiline bakmadan açgözlülük ve sabırsızlıkla süreç aldığını görmekteyiz. Her yazımda sıklıkla vurguladığım üzere bana nazaran piyasada neyi, neden aldığınızı bilmediğiniz sürece ve sırf oburlarının telaffuzlarına dayanarak yatırım yapmamalısınız. Yeniden benzeri doğrultuda belirsizlikler, krizler, inançsız ve dertli durumlar karşısında serinkanlı kalamıyorsanız, birçok vakit dürtüsel kararlar alıyorsanız, sabırlı değilseniz ya da risk eşiğiniz çok yüksekse vadeli süreç almamalısınız.
Para yalnızca vadeli süreçle mi kazanılır?
Kendimden örnek verecek olursam piyasadaki birinci vakitlerimde vadeli süreçler de almaktaydım lakin bir müddet sonra bunun beni dürtüselliğe ittiğini, daima tetikte ve berbat hissettirdiğini (kaybettiğim senaryolarda) fark ettiğim noktada önünü kestim. Şu anda spot süreçler alarak kasamı kademeli bir biçimde büyütmekteyim. Epeyce sabırlıyım ve neye yatırım yaptığımı bildiğim için epeyce rahat hareket edebiliyorum. Birebir vakitte portföyümü farklı risk kümelerine bölerek hareket ediyorum ve kademeli bir halde kâr almayı ihmal etmiyorum. Kimisi vaktinin tamamını buraya ayırarak psikolojisini ve duygudurumunu koruyarak hareket etmekte, vadeli süreçlerde de başarılı olabiliyor. Ancak ben uykularımdan olduğum, kendimi makus hissettiğim bir senaryoda yatırım yaptığımı düşünmüyorum. İnsanların bu bölümdeki en büyük yanılgılarından birisi paralarını sadece vadeli süreçlerle büyütebileceklerine inanmalarından kaynaklanıyor. Halbuki uzun vadeli bir planlamayla bakiyenizi kademeli bir biçimde büyütmeniz epey mümkün. Geçtiğimiz günlerde OKX’in İzmir’de gerçekleştirdiği “OKXTRends&Friends” etkinliğinde tanıştığım bir kişi 2017 yılından beri piyasada olduğunu ve kasasını ortalama 40-50 kat büyüttüğünü söylemişti. Diyeceğim o ki kendinizi geliştirdiğiniz ve kendinize vakit verdiğiniz sürece “gerçek bir yatırımcı” olarak hayallerinize ulaşmanız hayli mümkün…