Ya kaçarsa ve bir daha aynı bölgeye gelmezse?

Bugün günlerden 25 Ocak 2025. Geçtiğimiz bir-iki aylık süreçte markette çok büyük bir düşüş geldi ve birçok parite en doruğundan en az yüzde 50 civarında düşüşler yaşadı. Birtakım coin’lerdeki düşüşler yüzde 70-80’leri dahi buldu. Kimi şahısların yaptığı yatırımlar hâlâ kârlı bir biçimde dururken (ki onlar da kârdan büyük ziyan ettiler) birtakım bireyler maliyetlerine geldi, kimileriyse maliyetlerinin de altına düşerek ziyan etti.

Yalnızca bu üç senaryoya bakarak dahi üç tip yatırımcının varlığından bahsedebiliriz: Bir küme yatırımcı herkesin korktuğu devirde şimdi piyasada kimse bulunmuyorken alımlar yapmış ve çok düşük düzeylerden aldıkları pariteler büyük düşüşlere karşın karlı bir halde devam etmekte. Bir öteki küme ise onlardan bir mühlet sonra alımlar yapmış, bir mühlet boyunca pozlarını kârlı bir biçimde devam ettirebilmiş ancak rastgele bir satış yapmadıkları için fiyat alım noktalarına gelerek rastgele bir kâr yapamamalarına neden olmuştur. Son küme ise alım yapmakta çok geç kalıp tanıdıkları bireylerden, fenomenlerden yahut toplumsal medyadan duyduğu telaffuzlar ve haberlerden hareket ederek alım yapan FOMO’cular diyebiliriz.

FOMO nedir?

İngilizcede “FOMO (Fear of Missing Out)” olarak geçen, Türkçeye ise “Kaçırma Korkusu” olarak çevrilen bu kavram kısaca hayatın birçok noktasında şahısların bir şeyleri kaçırma korkusu olarak tanımlanmaktadır. Toplumsal medyadan iş hayatına, toplumsal etraftan finansal piyasalara kadar birçok hususta insanları tetiklemekte ve geç kalmışlık hissine yol açmaktadır. Örneğin bir cumartesi gecesi herkes dışarıdayken meskende tıkılıp kaldığınızı gördüğünüzde, arkadaşlarınız mesleklerine devam ederken işsiz bir halde kaldığınız vakitte, takip ettiğiniz bir kişi Bitcoin’i 20 bin dolar düzeyinden alırken 50 bin dolar civarında dahi şimdi alım yapmadığınızı fark ettiğinizde hissettiğiniz duygu FOMO’ya karşılık gelmektedir.

Birçok kişi Bitcoin değil de altcoin aldığı için oradan örnekleyerek devam edeceğim. Birçok kişi tarafından da takip edilen ARKM paritesini inceleyelim. Görebileceğiniz üzere aşağıdaki görselde dört farklı düzey belirledim. En taban nokta 0,38, ikinci nokta olan 0,76, üçüncü nokta 2,74 ve en zirve nokta olan 3.99 düzeyi. Ayrıyeten düzeyler ortasındaki kimi düşüşleri ve yükselişlerin oranlarını da grafiğe ekledim. Tüm bu düzeyleri ve oranları göstermemin sebebi finansal piyasalarda fırsatları kaçırdığınızı düşünmenizin içinin neden boş olduğunu göstermektir. Artık bu mevzuyu birkaç farklı açıdan ele alarak tartışacağım.

İlk olarak görebileceğiniz üzere 0,28 düzeyinden alım yapan bir kişinin hiç satmadığı bir senaryoda (ki bana nazaran en tabandan alıp elindekilerin hepsini en doruktan satmayı başarabilen kimse yoktur) yaklaşık 14x’lik bir kârı olacaktır. Öte yandan ilgili bölgeyi kaçırıp ikinci belirlediğim düzeyden alan bir kişi ise yaklaşık 4,5x’lik bir yükseliş görecektir. Her iki tarihte de alım yapmayıp ikinci düzey olan 0,76 bölgesini bekleyen bir kişi ise evvel en zirve nokta olan 3,99 bölgesine giden fiyatı görüp üzülecek, FOMO’ya kapılıp alım yaptıysa evvel yüzde 70’lik, sonrasında ise yüzde 81’e varan bir düşüşe şahit olacak ve alım yapmak istediği bölgeye gelen fiyatı alamayarak yaklaşık 3x’lik bir yükselişi kaçıracaktır.

Marketteki birçok kişi piyasaları tek istikametli görme yanılgısına sahiptir, marketin daima yükseleceğini düşünerek hareket etmek ister. Bu epeyce anlaşılır bir yanılgıdır zira her birimiz yatırım yaptığımız eserin fiyatının yükselmesini ve kâr etmeyi isteriz lakin markette yükselişlerin ve düşüşlerin bitmediğini aklımızdan çıkarmamamız gerekmektedir. Aksi takdirde gerek maddi gerek manevi birçok sıkıntıyla karşılaşabilir, bağlantılarımızı ve ferdî sıhhatimizi yıpratabiliriz. Yüzde 70-80’lik düşüşler kimisi için büyük bir kriz ve darbe haline gelirken kimisi içinse çok büyük fırsatlar olarak yorumlanabilmektedir.

FOMO’ya neden kapılıyoruz?

Peki neden FOMO’ya kapılıyoruz? Öncelikle bunun en büyük nedenlerinden birisi toplumsal karşılaştırmalar ve toplumsal medyadır. Bireyler toplumsal medya üzerinden oburlarının kazandığını gördükçe kendisinin fırsatları kaçırdığını ve eseri daha değerliden alarak ziyan edeceğini ya da o şahıslar kadar kâr edemeyeceğini düşünmektedir. Giriştiği toplumsal karşılaştırmalar yüzünden kasası büyümüş olsa da kendi yaptığı 2x’e sevinmek yerine oburu üzere 10x yapamadığı için üzülmektedir. Bu üslup bir niyet yapısı da kişinin FOMO’ya kapılma ihtimalini artırmakta, bu sefer kapılmamış olsa dahi bir sonraki sefere “fırsatı” kaçırmak istememekte ve dürtüsel davranarak trene atlamaktadır.

Yine emsal doğrultuda herkesin alım yaptığını gören kişi (halbuki alım yaptığını gördüğü kitle sırf kendi takip ettiği ve misal niyet yapısına sahip bireylerden oluşmakta) kendi kararlarından emin olamamakta, kuşkuya düşmekte ve yanılmış olabileceğini düşünerek düşündüğünün bilakis süreçler almaktadır. Son olarak evvelce kaçırdığımız fırsatların da bilişsel hassasiyetimizi etkilediğini söyleyebiliriz. Daha evvelce almayı düşündüğümüz ancak almadığımız bir paritenin yükseldiğini ve tekrardan hedeflediğimiz bölgelere gelmediğini gördükten sonra piyasaya karşı hırs yapabilir, öfkelenebilir ve hakikat kararı yanlışsız vakitte veremediğimizi düşünerek misal hisleri yaşadığımız bir öteki vakit alım yaparak evvelki yaptığımız yanılgıyı (alım yapmamak) tekrarlamaktan kaçınmak isteyebiliriz.

FOMO’nun üstesinden nasıl geliriz?

Özetle neredeyse her birimiz FOMO’ya o denli ya da bu türlü kapılmaktayız (Bana nazaran kapılmayan kimse yoktur, sonuçta hepimiz insanız ve duygusal süreçler alabiliyoruz). Bu noktada dikkat etmemiz gereken şey bir sürece girerken nitekim hür irademizle mi yoksa oburlarının bize olan tesiriyle mi girip girmediğimizi fark etmektir. Şayet sahiden de olağanda alım yapmayı düşünmediğiniz bir bölgeden alım yapmaya çalışıyorsanız durup bu alımın hakikaten mantıklı olup olmadığını sorgulamanızı tavsiye ederim. ARKM grafiğinde de görebildiğiniz üzere piyasada fırsatlar hiçbir vakit bitmemekte, her gün bir öteki fırsat doğmaktadır. Bugün trene atlamamış olmanız, yarınki uçağa binemeyeceğiniz manasına gelmemektedir. Hasebiyle tek bir pariteye odaklanıp dürtüsel kararlar vermek yerine akıllı bir yatırımcı üzere davranıp yatırım kararlarınızı sürece yaymanız çok daha sağlıklı olacaktır.