Trader’lar açtıkları pozisyonlardan neden para kazanamıyor?
Trader’lığa başlayan birçok kişi süreç almadan evvel teknik ve temel tahlil bağlamında eğitimlere katılmakta, tahlil prosedürlerini öğrenmekte ve tüm bunları uygulamaya çalışmaktadır. Kimi şahıslar direkt süreç almaya başlarken kimileri ise “mış gibi” yaparak geriye dönük testler gerçekleştirmektedir. Ben grafiklere çalışıldıktan sonra küçük paralarla (5 dolar üzere sembolik bir sayı bile olsa) süreç alınmasını daha yanlışsız bulsam da tercih edilen usul bireyden şahsa değişmektedir. Pekala kendinizi eğittiğiniz, pratikler yaptığınız ve bu alışkanlıkları sürdürmeye çalıştığınız halde neden para kazanamıyor olabilirsiniz? Bugünkü yazımda birçok trader’ın yaptığı kimi kusurları ele alacağım.
Teknik yahut temel tahlil bilmek yetmez, psikoloji inşası da önemlidir: Sevgili Efloud’un da dediği üzere “Teknik tahlil bize istediğimiz kondisyonlar gerçekleştiği vakit bir stratejimizin/oyun planımızın olması gücünü verir.” Öte yandan teknik tahlili ne kadar âlâ bilirseniz bilin, ona sadık kalamadıktan ve psikolojinizi yahut riskinizi yönetemedikten sonra oyunda kalamayacağınızı kestirim edebiliriz. Teknik yahut temel tahlilin sizin en güçlü araçlarınızdan ikisi olduğunu fakat sadece ikisiyle başarılı olamayacağınızı kabullenmek zorundasınız. Sadece teknik tahlille başarılı olunsaydı büyük finansal kurumlar bunu zati yapay zekâ yahut algo botlar aracılığıyla halletmiş olurdu.
Piyasaların ruhsal bir oyun olduğunu unutmayın
Trade süreci boyunca psikolojinizi zorlayacak pek çok ögeyle karşılaşacaksınız. Bazen diğerlerinin süreçlerinden etkilenerek kendi pozisyonlarınızdan kuşku duyacak, bazen de onlar sizinle birebir tarafta olduğu için çok inançla hareket edeceksiniz. Piyasadaki manipülasyonlar ve bilişsel tuzaklar yüzünden rasyonel davranamayacak, kusurlar yapacaksınız. Tertipli pratik yapma ve istikrar gerektiren alışkanlıklarınızı sürdürmekte zorlanacak ve motivasyonunuzu yitireceksiniz. Yüksek karlar elde ettiğinizde özgüven patlamasıyla açgözlü bir formda gereksiz riskler alacak, büyük kayıplardaysa endişeye kapılıp süreç almaktan kaçınacaksınız. Kimi vakit borç yahut krediyle piyasaya girmeyi düşünecek, kimi vakitse FOMO’nun tesiriyle plansız süreçler açma eğiliminde olacaksınız. Elhasıl bu süreç, zihinsel dayanıklılık gerektiren dalgalı bir seyahattir. Bu nedenle güçlü bir ruhsal altyapı inşa etmek, muvaffakiyete giden yolda vazgeçilmez bir adımdır. Piyasaların yalnızca teknik yahut temel tahlile dayalı değil, tıpkı vakitte ruhsal bir oyun olduğunu unutmamalısınız.
Her teknik tahlil sistemini öğrenmek zorunda mısınız?
“O teknik senin, bu teknik benim” anlayışıyla her şeyi öğrenmek yerine risk idaresi üzere kişisel maharetlerinizi güçlendirmelisiniz: Birçok kişi, başarısız bir sürecin akabinde yanılgıyı kendisinde değil, öğrendiği teknik tahlilde arar. Bu nedenle en mantıklı yolun öğrenilen sistemi değiştirmek ve yeni bir sistem öğrenmek olduğunu sanır. Halbuki yapılan yanılgı sistemde değil, kişinin stratejisinde aranmalıdır. Odaklanılması gereken nokta her teknik tahlil sistemini öğrenmek yerine, hâlihazırda öğrenmiş olduğunuz teknikle para kazanabilmek için gerekli sistemi kurmak olacaktır.
Daha evvelki yazılarımdan birinde bahsettiğim üzere kesimde çok farklı yaklaşımlar kelam konusu. Beşerler PA, ICT, Harmonik, Elliot, Footprint, mum formasyonları üzere birçok farklı yolla trade atmakta ve para kazanmaktalar (ya da kazandıklarını tez etmektedirler). Sadece Fibonacci kullanarak trade atan şahıslar dahi mevcut. Farklı sistemleri kullanmalarına karşın tüm bu şahısların ortak özelliği risk ve psikoloji idaresini düzgün bir halde yapabilmeleridir. Yanlışsız bir risk idaresi sürece girmeden evvel planınızın olmasını içerir, süreç esnasında duruma nazaran daima o yana ya da bu yana çekilmeyi yahut fiyat hareketlerini izlerken düzeylerinizi daima değiştirip durmayı değil.
Veri okyanusunda kaybolmayın
Tüm bilgilere çok odaklanmaktan ve her şeyi bir ortada kullanmaya çalışmaktan kaçınmalısınız: Birden fazla trader başlangıçta birden fazla yolu öğrenerek aklını bulandırmaktadır. Ben de başlangıçta ne kadar çok formül öğrenirsem marketi o kadar düzgün çözebilirim diye düşünüyordum lakin vakitle bunun daha çok baş karıştırıcı olduğunu fark etmeye başladım. Birden fazla tekniği öğrenmenin dezavantajlarından birisi bireylerin her sistemden konfirmasyon alarak sürece girişmeye çalışmasıdır. Örneğin kişi Price Action aracılığıyla kendisine bir aralık belirleyip birebir vakitte RSI, MACD, EMA üzere birçok indikatörle yahut Elliot üzere öbür metotlarla olan bağını de göz önünde bulundurmaya çalışarak “mükemmel” sürece ulaşmaya çalışmaktadır. Çok fazla ayrıntıya boğulmak ve her yerden konfirmasyon almaya çalışmak bilgi okyanusunda kaybolmanıza yol açabilir. Ayrıyeten bir teknikteki giriş düzeyinin bir diğer yolda farklılaşabilmesi de başınızı karıştırarak olağanda alıp başarılı olabileceğiniz süreçleri gerçekleştirmenize ket vurabilir. En yeterli olduğunuzu düşündüğünüz ve kendinizi en rahat hissettiğiniz sistemle yola devam edip hakikat bir risk idaresi yapmanız vakitle muvaffakiyetin kapılarını sizlere aralayacaktır.
Plana sadık kalın
Alışkanlıkları sürdürebilmenin ve tekrar inşa edebilmenin sıkıntı olduğunu kabullenmelisiniz: Trader olmak aslında birçok alışkanlığın terk edilmesi ve yenilerinin inşa edilmesi manasına gelmektedir. Örneğin finansal okuryazarlığın epey düşük olduğu, kripto yahut vadeli süreç üzere kavramlara kumar gözüyle bakıldığı, en inançlı ve tek yatırımın altın üzere limanlar olduğuna dair inançların yaygın olduğu bir toplumda büyümekteyiz. Yıllardır tekrarlanan davranış ve inançların birden bırakılması, yerine tam aksisi tarafta alışkanlıkların yerleştirilmesi epeyce zordur. Etrafınızdaki bireylerin size yönelik yaklaşımlarına kulak kapatmalı ve inandığınız şeyi yapmaya devam etmelisiniz. Neyi, neden yaptığınızı bildiğiniz ve planlarınız olduğu sürece başkalarının niyetlerini art plana atmayı öğrenmelisiniz. Benim de etrafımdaki birçok kişi kripto paralarla ilgilendiğimi duyduğunda ikazlarda bulunmuş, hatta çok riskli hareket ettiğim konusunda nutuklar çekmişler ve dikkat etmem gerektiğini söylemişlerdi. Piyasalarla ilgilenmeye başladığımdan beri geçen vakti düşünecek olursam olduğum yerden memnun olduğumu söyleyebilirim.
Trader olmak kolay zanaat mi?
Aynı vakitte trader olarak başarılı olmak istiyorsanız disiplinli olmalı, daima tıpkı şeyleri tekrar etmeli (ne kadar sıkıcı olsa da), kendinize yeni motivasyon kaynakları yaratmalı ve başarısız olsanız dahi pes etmemelisiniz. Süreç esnasında başarılı olmanıza yol açan alışkanlıkları pekiştirirken, başarısız olmanıza neden olan alışkanlıkları da fark ederek terk etmelisiniz. Tüm süreci düşünmek ve özetlemeye çalışmak dahi yorucu ve zorken, sürecin kendisinin ne kadar güç olabileceğini kestirim edebilirsiniz. Birçok kişi trader’lığa başladığında bunun kolay bir şey olduğunu, günde birkaç saat ayırarak muvaffakiyete ulaşabileceğini düşünür. Lakin işe başladıktan sonra trader’lığın geniş ve derin bir alan olduğunu, daima pratik gerektirdiğini, gelişimin evreli ilerlediğini ve sürecin uzun bir mühlet boyunca maddi bir çıkar olmadan çok fazla emekle ilerlediğini fark eder. Bu farkındalık ise birçok kişinin süreci pes ederek yarıda bırakmasına neden olur. Şayet amaçlarınızı ve beklentilerinizi kademeli bir biçimde tekrardan yapılandırırsanız süreç boyunca farklı vakitlerde “başarılı” hissederek gerekli motivasyonu yakalayabilirsiniz.
