Trade süreçlerindeki bazı engeller ve yansımaları
Yazı serimizin beşinci kısmında etrafımızda olup bitenin trade ve yatırım süreçlerine tesirinden, süreç boyunca karşımıza çıkabilecek birtakım mahzurlardan ve dikkat edilmesi gerektiğini düşündüğüm kimi mevzulardan bahsedeceğim.
Çevrenizde olan bitenin trade süreçlerine tesirini küçümsemeyin: Ekonomik, politik ve tüzel gelişmelerin yanı sıra kişisel hayatlarımızda yaşadığımız sorunların yatırım ve trade kararlarımıza tesiri sandığımızdan çok daha fazla. Birçok firma küçülmeye gidiyor, maaşlar enflasyon karşısında eziliyor, bir de bunların üstüne berbat haberlerle daha da travmatize oluyoruz. Günümüzde neredeyse her gün büyük bir afete ya da makus habere şahit oluyoruz. Tüm bunlar insanların kolay yoldan para kazanma isteğini ve daha çok risk almaya yönelik hislerini besliyor, ülkemizdeki birçok kişinin kendisini kurtarmanın yahut çocuklarına daha uygun bir gelecek sunabilmek için güçlü olabilmenin yollarını aramasına yol açıyor. Çok küçük yaşlardaki çocukların bile dolar kuru takip etmeye, yatırım yapmaya yahut trade atmaya başladığını (benim gördüğüm en küçük çocuk 14 yaşındaydı) ya da insanların borçla yahut krediyle süreç alarak süratli bir formda kasasını büyütmeye çalıştığını görebiliyoruz. Gereksinim duyulan ve kendisinin olmayan bir parayla süreç almaksa şahısların daha dürtüsel ve duygusal yaklaşmasına, FOMO’ya daha çok kapılmasına, kumar oynar üzere trade atmasına ve sağdan soldan duyduğu tavsiyelerle süreçlere girmesine yol açıyor. Halbuki kişi, muhtaçlık duymadığı bir parayla süreç alsaydı bu noktada süreci çok daha sağlıklı yürütebileceğini söyleyebilirdik. Yatırdığı paranın kaybı kişinin gündelik hayatını ve hayat kalitesini etkilemeyeceği için dürtüsel yaklaşmak yerine rasyonel kararlar almasını ve daha yanlışsız kararlar almasını sağlayacaktır.
Başkalarının parasını almak
Başarısız oluyorsanız bile denemekten vazgeçmemelisiniz: Trader olmayı istiyorsanız bu seyahatte sizi birçok kayıp ve başarısızlık beklemektedir. Nasıl ki bir bebek yürümeyi öğrenene kadar tekraren defa düşüp tekrar kalkmaya çalışıyorsa siz de misal halde ayağa tekrar kalkmaya, alışkanlıklarınızı sürdürmeye ve denemeye çalışmalısınız. Başarmaya çalıştığınız şeyin sayısız değişkenden (faiz kararları, savaşlar, sürü psikolojisi vs.) etkilenen bir sistemde oburlarının (bireysel yatırımcıların yanı sıra büyük kurumsal şirketler, bankalar ve hatta ülkeler vs.) parasını almaya çalışmak olduğunu ve bu sistemde yalnız olmadığınızı, sizler üzere diğerlerinin da sizin paranızı almaya çalıştığını unutmamalısınız. Üstelik bunu hem emsal sistemlerle hem de emsal yollardan yapmaya çalışıyorsunuz. Sizi başkalarından farklı kılan (psikoloji ve risk idaresi, sayısal bilgilere dayanmak, kendi sistemini oluşturmak vb.) bir özelliğiniz olduğu vakit asıl fark yaratan etmen ortaya çıkacak. Bunun kolay olacağını kimse argüman edemez. Kazanmak da kaybetmek de bu işin tabiatında var ve her ikisi de birebir orana sahip.
Ayrıca trader olmaya çalışmak yıllardır süregelen birçok alışkanlığı terk etmeyi (hatta tahminen kendi mesleğinizi terk etmeyi), disiplinli ve sabırlı olmayı, yılmadan ve sıkılmadan saatlerce grafik başında olmayı ve daha kacını içermektedir. Üstelik tüm bunları yapmaya çalışırken birebir vakitte sevdiklerinize ve kendinize vakit ayırmanız da gerekmektedir. Bu süreçlere ek olarak sıfırdan bir öğrenme sürecine girdiğinizi eklersek aslında içerisinde çok fazla yükü barındırmaktadır. Münasebetiyle yaptığınız şeyin güç olduğunu ve bir süreç gerektirdiğini kabul etmelisiniz. Farkındalık ve kabullenmenin, psikolojiye dair süreci (trade ile alakalı yahut alakasız birçok farklı süreç de dahil olmak üzere) güzelleştirmenin ve yönetebilmenin kilit noktalarından yalnızca ikisi olduğunu söyleyebilirim.
Sürekli süreçte olmanıza gerek yok: Daima süreçte olmaya dair bir yanılgıya sahipseniz bunu bir kenara bırakmayı öğrenmeniz gerekmekte. Daima süreçte olmak, daha çok kazanmak manasına gelmemekte. Bazen fiyatın olgunlaşmasını, grafiklerin oturmasını ve hatta fiyatın belirlediğiniz maksatlara gelmesini beklemeyi öğrenmelisiniz. Birebir vakitte daima süreç almak istemenizin art planında hangi muhtaçlığın yattığını da sorgulamalısınız. Örneğin tam vakitli bir trader olarak süreç almadığınız vakitler sizde hangi hisleri çağrıştırıyor? Kendinizi işe yaramaz, tembel yahut çalışmayan birisi üzere mi hissediyorsunuz? Aklınızdan hangi kanılar geçiyor? Tıpkı sigarayı yahut alkolü bırakan bir kişi üzere mahrumluk belirtileri gösteriyor musunuz?
Sürekli süreçte olmak yerine, boş vakitlerinizde psikoloji ve finans bilginizi güçlendirmek ismine kitap okumaya sarılabilir, sevdiklerinize vakit ayırabilir, spor üzere aktivitelere yönelebilirsiniz. Başarılı bir trader olmanın yolu sadece grafik incelemekten geçmemekte. Hatta başarılı bir insan olmanın yolu da sadece çalışmaktan ibaret değildir. Uygun ilgilerle çevrili, keyifli ve varlıklı bir hayata sahipseniz muvaffakiyetin merdivenlerini çok daha kolay tırmanabilirsiniz.
Sermayeniz büyüdükçe riski düşürmeyi öğrenmek zorundasınız: Ne kadar çok para kazanırsanız kasanız da o kadar büyüyecektir ancak bunun bir hududunun olmadığını fark etmek zorundasınız. Daima çıkarlı süreçler aldığınızı düşünelim. Art geriye on, yirmi yahut otuz süreci de başarılı bir halde tamamladınız; kasanızı tahminen ikiye, üçe yahut beşe katladınız. Pekala ne vakit duracaksınız? İçeride bıraktığınız her paranın aslında sizin değil marketin parası olduğunu, süreç aldığınız bakiyenin büyüdükçe kayıp oranınızın da benzeri oranda büyüdüğünü unutmamalısınız. Kolay bir senaryoyla somutlaştıracak olursak olağan kaideler altında her süreç için 100 dolarınızı riske ettiğinizi düşünelim. Kasanız büyüdükçe bir müddet sonra risk eşiğinizi artırarak 200 dolarınızı riske etmeye başlarsınız. Böylelikle olağan kurallar altında iki süreç için riske ettiğiniz parayı tek süreçte kaybetmeye başlarsınız. Bunun art geriye tekrarlanması durumunda ise bakiyeniz eski haline dönmekle kalmaz, risk eşiğiniz yükseldiği için eski alışkanlığınızı bırakıp 200 dolarlık kaybı olağanlaştırmaya başlarsınız. Bu noktada risk eşiğinizi denetim edebilmek için vakit zaman ortalar vermek ve kârlarınızı realize etmek mantıklı bir strateji olacaktır. Ne vakit durmanız gerektiğini evvelden belirleyebilir (örneğin “Bakiyemi ikiye katlayınca ana paramı çekip iki gün orta vereceğim” gibi) ve planınızı uygulayabilirsiniz.
