Robert Kiyosaki’nin Zengin Baba Yoksul Baba’sı üzerine II

Robert Kiyosaki’nin kaleme aldığı Zengin Baba Fakir Baba kitabına dair yazı serimizin ikinci kısmıyla devam ediyoruz.

“Yatırımlar gelir, sarfiyat. Piyasalar yüksek ve düşük seyreder. Ekonomiler güzelleşir ve çöker. Dünya her an hayatın fırsatlarını önümüze serer, hem de her gün. Ne var ki biz bunları gözden kaçırabiliriz meğer oradadırlar. Dünya değiştikçe, teknoloji ilerledikçe mali açıdan garantinizi artırmanın yeni yolları da çıkacaktır. Geçmişe takılı kalmaktansa değişimi kucaklamayı öğrenmek gerekmekte.”

Kiyosaki burada esnekliğin ve yeni fırsatlara açıklığın ne kadar değerli olduğunu vurgulamaktadır. Yatırım dünyasında muhafazakâr tavırlar sergilemenin ne kadar mantıksız olduğunu tekraren defa gördük. Örneğin Bitcoin konusunda epey önyargılı birçok kişi birkaç sentten yüz bin dolara gelmesini sadece izlemekle yetindi. Bu kadar artışa ve hatta kendisini rezerv kaynağı olarak kullanılabilecek olması açısından kanıtlamasına karşın hâlâ çekimser kalan ve güvenmeyen birçok kişi bulunmakta.

Trene erken binenler

İnsanlığın evrimine baktığımızda tavır ve davranışlarımızı müdafaaya ve sürdürmeye yönelik bir eğilimimizin olduğunu söyleyebiliriz ama öte yandan birebir vakitte insanın dünyanın değişen şartlarına da ayak uydurmaya eğilimli bir canlı olduğunu da unutamamayız. Buzul periyodunda kısa uzunluklu olmak bir avantajdı, bizden daha güçlü olan Neandertaller’e karşı kümeler halinde savaşmak daha mantıklıydı, yılan üzere zehirli hayvanları gördüğümüzde kaçmak yaşamak için mühimdi. Münasebetiyle her periyodun kendi içerisinde avantajları ve dezavantajlı olduğunu kabul etmeli ve bunları kendi lehimize nasıl kullanabileceğimizi çözmeliyiz. Bunu sağlamanın yolu ise araştırmaktan ve kendimizi geliştirmekten geçmektedir. Böylelikle fırsatların daha görünür olmasını ve diğerlerinin göremediklerini görmenizi sağlayabilirsiniz. Örneğin günümüzde yapay zekanın evrimi ve yeni jenerasyon teknolojiler ön plana çıkmaya başladı. Yapay zekâyla bağlantılı coin’lerin başkalarına kıyasla ne kadar artış sergilediğine baktığınızda trene erken binen bireylerin karlarının ne kadar muazzam olduğunu görebilirsiniz. Olağan satış yapıp kâr realize ettilerse 🙂

“Riskleri olumlu tarafa çeviren finansal zekadır. Münasebetiyle birisi için risk taşıyan bir yatırım bilgili bir başka kişi için daha az risklidir. Ne yaptığınızı bildiğiniz sürece, bu kumar oynamak değildir. Büyük fırsatlar gözlerinizin önüne gelmez, zihninize görünürler. Servet edinemeyen kimselerin birden fazla önlerine çıkan fırsatları tanıyacak finansal eğitimden mahrum kalmış bireylerdir.”

Risk idaresinin kıymeti

Bir üstte yazdıklarımla epeyce temaslı olmakla birlikte her döngüde kumar oynayan bireylerle finansal manada kendisini eğitip psikoloji ve risk idaresi konusunda da düzgün olan bireylerin farkını görmekteyiz. Örneğin Bitcoin’in 2022’deki tabanı olan 15.479 dolar düzeyi kimisi için batışın son noktası ve epeyce riskliyken, bazıları için büyük bir fırsattı. O düzeyden alım yapan bireyler olduğu üzere daha da aşağıya gideceğini düşünerek bekleyenler hatta ellerindeki coin’leri satan bireyler bulunmaktaydı. Fiyatın o noktaya düşmesini fırsat olarak gören bireylerse alımlarına devam ederek piyasanın yükselişine eşlik etti. Kimisinin elleri titrerken kimisi alım yapmaya devam etti. Fiyat tahminen daha aşağı noktalara da gidebilirdi bunu kimse bilemez. Ama risk ve portföy idaresinin ne olduğunu bilen bir kişinin bu senaryoya da hazırlıklı olduğunu söyleyebiliriz. Bu bireyler stop’lu süreç alabilir, kademeli alım yaparak ortalamasını düşürebilir, kenara ayırmış olduğu nakit parasıyla son sefer alım yapabilir. Daha birçok yol sayabiliriz.

“Bu bir oyun. Bazen kazanırsınız, bazen ders alırsınız (Kiyosaki bence burada bilhassa “kaybedersiniz” dememiş). Sakın eğlenmeyi unutmayın. Bazıları hiç kazanmaz, zira kaybetmekten korkarlar. Zati okulun bana anlamsız gelmesinin nedeni de buydu. Okulda bize yanlış yapmanın makûs olduğu öğretilir ve yanlış yaptığımızda cezalandırılırız. Halbuki yürümeyi düşe kalka öğreniriz. Hiç düşmezsek yürümeyi asla öğrenemeyiz. Bisiklete binerken de birebiri geçerlidir. Dizlerimdeki yara izlerini hâlâ taşırım, fakat bugün bisiklete binerken ne yapacağımı düşünmem bile. Varlıklı olurken de birebirini yaşarız. Birçok kimsenin güçlü olmamasının esas nedeni kaybetmekten korkmalarıdır. Kazananlar kaybetmekten korkmaz. Lakin kaybedenler korkar. Kusur yapmak, muvaffakiyete erişme sürecinin bir kesimidir. Yanılgıya düşmekten kaçınanlar muvaffakiyetten da uzaklaşırlar.”

Hata yapmanın ve kişinin kusura bakış açısının neden çok değerli olduğunu “Kriptoda yaptığımız yanılgılarla zihin yapımızı geliştirmek” başlıklı yazımda ayrıntılı bir biçimde açıklamıştım. Finansal piyasalarla içli dışlı olmak üzere bir gayeniz varsa her şeyi bilemeyeceğinizin ve vakit zaman para kaybedeceğinizi, hatta çıkarınızı bile kaybedebileceğinizi ve sıfırdan başlamak zorunda kalabileceğinizi fark etmelisiniz. Nasıl ki sizler diğerlerinin parasını almaya çalışıyorsanız diğerleri da sizin paranızı elinizden almaya çalışıyor (borsaların temel mantığı). Yanlışlarınızı pişmanlık olarak değerlendirip yakınıp durmaktansa onlardan nasıl ders çıkarabileceğinizi ve bir daha nasıl tekrarlamayacağınızı planlamanız gelişiminiz açısından epey kritiktir.

“Zengin baba 30 yaşına gelmeden iflas etmenin faydasından kelam ediyordu. “Kendini toparlayacak vaktin olur” diyordu.”

Ne kadar erken o kadar düzgün

Kiyosaki’ye nazaran finansal piyasalarla ne kadar erken tanışırsanız o kadar avantajınız bulunmaktadır. Daha evvel de belirttiğim üzere piyasalarla 20 yaşında tanışan birisi 30’una geldiğinde 10 yıllık bir tecrübeye sahip olacaktır. 30 yaşında tanışan bir kişi ise şimdi yeni başlamış olacaktır. 10 yıllık bir tecrübe, 20 yaşındaki kişinin 30 yaşından sonraki hayatını değiştirebilecek fırsatları görmesini ve varlıklı biri haline gelmesini sağlayacaktır.

Ayrıca buradaki temel mantık aslında emsal formda yanlışlardan ders çıkarabilmek ve devam edebilmektir. “Winning mentality” denilen şeye denk düşmektedir. Kaybeden birisi daha da depresif havalara bürünerek her şeyi riske edebilirken kazanma odaklı birisi nasıl tekrar toparlanabileceğini düşünmeye başlar. Her şeyinizi 25 yaşında kaybetmekle 40 yaşında kaybetmek ortasında hayli büyük bir fark vardır. Birisinde hayatınızı daha yeni kurmaya başlamışken bir başkasında risk hisseniz çok daha düşüktür zira genel normlara bakıldığında bakmanız gereken bir aileniz, gerçekleştirmeniz gereken amaçlarınız ve geleceklerini planlamanız gereken çocuklarınız olacaktır. Öte yandan 25 yaşındaki birisinin ise tüm bunlar için önünde çok fazla vakti bulunmaktadır. Tüm bunlardan hareketle ne kadar erken başlarsanız kusurlarınızın risk hissesinin o kadar düşük olacağını ve tekrardan toparlamak için daha çok bahtınızın olacağını söyleyebiliriz.