Kriptoda yaptığımız hatalarla zihin yapımızı geliştirmek
İnsanların birden fazla yanılgı ve yanlış tercihler yapmaktan korkmakta, harikaya ulaşmaya çalışmaktadır. Pekala bu mümkün müdür? Bana nazaran değişimin bu derece hızlandığı günümüz dünyasında harikadan bahsetmek hiçbir vakit mümkün olmayacaktır. Zira kullandığımız teknolojilerden sahip olduğumuz bilgiye kadar her şey yeniliğini çok uzun mühlet koruyamamaktadır. Bilhassa insanın ve toplumsal yapıların içerisinde bulunduğu finans dünyasında kusursuz süreç yapmak hiçbir vakit mümkün olmayacaktır. Ne de olsa çok oyunculu bir dünyada tekil bireylerden kurumsallara, algoritmalardan yapay zekaya kadar birçok şeyle karşı karşıya kalmakta ve onların parasını kazanmaya çalışmaktasınız. Bunların yanı sıra bu denkleme ferdi hayatınızı, his durumunuzu, iş hayatınızı vs. eklediğimizde işler daha da karışmaktadır. Hasebiyle öncelikle bu işin tabiatında yanılgı yapmanın ve yanlış kararlar alabilecek olmanın olduğunun farkına varmalısınız.
Yapılan yanlışlarla daha gerçek ve tesirli hünerler kazanmak
Evrimsel açıdan baktığımızda birinci çağdaş insan diyebileceğimiz Homo Sapiens’in 300 bin yıl evvel ortaya çıktığını söyleyebiliriz. O devirden beri insan hem fizikî manada (beyin yapısı, beden tipi vs.) hem bilişsel süreçler bağlamında hem de marifet gelişimi açısından çok fazla değişiklik yaşamıştır. Yani aslında başlangıçta şu anda olduğumuz hâlimizde değildik. Örneğin evvelce daha güçlü çene kaslarına sahipken ateşin bulunmasıyla birlikte pişmiş ve yumuşak besinlerin tüketimi mümkün hale gelmiş, bu da çene kaslarımızın küçülmesine yol açmıştır. Bunun üzere daha birçok fizikî örnek sayılabilir. Yanılgı İdaresi Kuramı ile ilgili yazımızdaki örneğimizi anımsarsanız çalıda aslan varken olmadığını düşünen atalarımızın hayatlarını kaybederek evrimsel süreçte yok olduğunu, öte yandan aslan yokken var diyen ya da aslan yokken sahiden olmadığını düşünen atalarımızın ise yaşadığını hatırlayabilirsiniz. Münasebetiyle yapılan yanlışlar aslında insanlığın daha yeterli bir yere evrilmesine, daha gerçek ve tesirli marifetler kazanmasına yol açtı. Bizler de finans piyasalarında misal mantıkla bakmalıyız. Pekala bu nasıl mümkün olabilir?
Başarısızlığınızla yüzleşin
Carol Dweck’e nazaran sabit ve gelişim odaklı olmak üzere iki cins zihin yapısı bulunmaktadır. Sabit zihniyet yapısına sahip bireylere nazaran zekâ, yetenekler ve hünerler sabittir, değiştirilemez ve başarısızlıklar şahsî bir eksiklikten kaynaklanmaktadır. Bu şahıslar başarısızlıklarla ve zorluklarla yüzleşmek yerine kaçma eğilimindedirler. Öte yandan gelişim odaklı zihin yapısına nazaran ise zekâ, yetenekler ve marifetler çokça efor, öğrenme ve sebat göstererek geliştirilebilir. Bu bireylere nazaran başarısızlıklar da muvaffakiyetler üzere hayatın içinde vardır, her insan yanılgı yapabilir ve zorluklar hayatımız boyunca peşimizi bırakmayacaktır. Tüm bunlardan kaçmak yerine onlarla yüzleşmek, yanlışları ve başarısızlıkları olumsuz bir şey olarak görmek yerine gelişim fırsatı olarak değerlendirip öğrenmek için çabalamak çok daha hakikat bir yoldur. Hayatınız boyunca kusur yaptığınız alanları bir düşünün isterim. Bisikletten birinci düştüğünüzde sürmeyi bıraksaydınız, denizde yüzmeye çalışırken birinci su yuttuğunuzda vazgeçseydiniz, birinci iş görüşmenizden ret yedikten sonra bir daha öbür yere başvurmasaydınız neler olurdu? Bunlar üzere birçok örnek sayabiliriz.
Yazımızın başında insanın evriminden bahsetmiştik. Ferdi bir yorum olarak ben insanın içerisinde bulunduğu her ortama adapte olabileceğine inanan insanlardanım. Hayatım boyunca giriştiğim birçok iş için “Başkaları yapabiliyorsa ben neden yapamayayım, sonuçta hepimiz tıpkı yerden başladık yani sıfırdan” bakış açısıyla yaklaştım. Benim için de başlangıçlar her vakit zorluydu, bazen şanslı olduğum için yol boyunca hakikat mentorlarla karşılaştım bazense tam bilakis yolumu daha da zorlaştıran şahıslar oldu ancak her seferinde denemeye devam ettim zira bir müddet sonra işlerin benim için rutine bağlayacağına olan inancımı sürdürdüm.
Çabalamaya ve öğrenmeye devam
Yatırım ve trader’lık deneyimlerim için de tıpkı şeyleri yaşadım. Birinci başladığım vakitlerde şanslı olduğum için benden evvel bu yola başlamış şahısların deneyimlerini dinledim ve çok çalıştım. Boş olduğum vakitlerde grafikleri okumayı öğrendim, birçok eğitime katıldım ve öğrenebildiğim kadar şeyi öğrenmeye çalıştım. Daha evvelki yazılarımda da bahsettiğim üzere trader’lıktaki birinci ayım benim için harikaydı, aldığım süreçlerin 19’u yararla 2’si stopla sonuçlanmıştı. Sonrasında ise tek bir yanlış poz ile tüm karımı geri vermiştim, o noktada bırakmayı düşündüğüm çok oldu ancak her seferinde bunun bir seyahat olduğunu ve kendime vakit tanımam gerektiğini hatırlatmaya çalıştım. Evvelki yazımda da belirttiğim üzere bana nazaran bir sefer uyandıktan sonra bir daha birebir uykuya yatmak mümkün olmuyor, hasebiyle çabalamaya ve öğrenmeye devam ettim. Yanlışlarımdan ders çıkarmaya, neleri yanlışsız yapıp neleri yanlış yaptığımı değerlendirmeye başladım ve tıpkı yanılgıları tekrarlamamak için kendime çokça not aldım.
Birçok kişi aldığı başarısız süreçlerden sonra bırakmayı ya da pes etmeyi düşünebilir, sizler de düşünebilirsiniz ve bunda yanlış hiçbir şey yok. Bana nazaran hiçbir vakit mümkün bir süreci almak mümkün olmayacak, bir süreçte çok para kazansanız dahi bir sonrakinde daha fazla kaybetme ihtimali daima bulunacak ancak bu noktada yaptığınız yanılgıları nasıl değerlendirdiğiniz asıl fark yaratan kısım olacak. Ben o gün yaptığım kusurdan finansal piyasaların acımasının olmadığının, tek bir süreçle tüm paramı kaybedebileceğimi, saçma sapan hareketlerin görülebileceğini ve her vakit işlemlerimi stoplu bir halde sürdürmeye ek olarak kural ve prensiplerime bağlı kalmam gerektiğini öğrendim. Özetle kusur yapmak, para kaybetmek, başarısız olmak işin tabiatında var ve bunlardan korkup kaçmak yerine yapmamız gereken şey yüzleşip öğrenmeye ve çabalamaya devam etmek olmalı.
