Kripto varlıklar haczedilir mi? Yeni icra düzenlemesi neleri içeriyor?

“Kripto yatırımcıları dikkat, icra düzenlemesi değişiyor, kriptolar artık haciz kapsamına alınacak.” Son bir haftadır bilhassa ana akım medyada bu ve buna emsal başlıklı haberler deverana sokuldu. Pekala kripto varlıklara haciz yeni bir uygulama mı? Dünden bugüne değişen ne? Coinkolik’e değerlendirmelerde bulunan Paribu Hukuk Yöneticisi Av. Mehmet Türkarslan konuya açıklık getirdi.

“Haciz mevduatta nasıl uygulanıyorsa kriptoda da öyle”

Kripto varlıklara haciz uygulaması yeni mi yürürlüğe girdi yoksa uzun vakittir uygulanıyor muydu? Gerçek hayattan örnek vermeniz mümkün mü? Bankaya kredi borcu olan kişinin kripto varlıkları ne durumlarda haczedilir?

Kripto varlıklara haciz uygulaması aslında yeni değil, kripto varlık platformu olarak yıllardır İcra ve İflas Kanunu kapsamında Birinci Haciz ihbarnamesi kapsamında süreç yapıyoruz. İcra dairesi bize haciz ihbarnamesi yazısı gönderdiğinde borçlunun platformdaki kripto varlıklarını bloke ediyor, ardından icra dairesinden gelecek satış kararıyla paraya çevirip ilgili evrakına aktarıyoruz. Yani bankadaki mevduatın haczinde nasıl işliyorsa kripto varlıklarda da birebir prosedür geçerli. Buradaki yenilik yalnızca yeni icra hukuku mevzuatında ‘kripto varlık’ sözünün açıkça yer almasıdır. Aslında kripto varlık kavramı Türk hukukuna birinci sefer 2021’de TCMB’nin çıkardığı ‘Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’ ile girmişti. Hasebiyle bankaya kredi borcu olan bir kişinin kripto varlıkları da uzun müddettir icra takibi kapsamında haczedilebiliyor ve satış kararıyla paraya çevrilerek ilgili evrakına aktarılabiliyordu, taslak ise bu sürecin yoluna ait belirsizlikleri giderdi.

Boşanma ve mal paylaşımlarında da geçerli

Kripto varlıklara haciz yalnızca banka borcundan mı ibarettir? Örneğin boşanma olaylarında ya da mal paylaşımlarında kripto varlıklara haciz uygulanır mı?

Kripto varlıkların haczi sadece banka borçlarıyla sonlu değildir. İcra ve İflas Kanunu uyarınca borçlunun malvarlığına dahil olan ve haczi yasaklanmamış her bedel üzere kripto varlıklar da uzun müddettir haczedilebilmektedir. Bu kapsamda nafaka, tazminat, mal paylaşımı, vergi borcu yahut ticari alacaklar için de kripto varlıkların haczi mümkündür. Biz platformlar, icra dairesi ya da ilgili kamu kurumundan resmi yazı geldiğinde borçlunun kripto varlıklarını tespit edip bloke ediyor, satış kararıyla birlikte varlıkları paraya çevirerek evraka aktarıyoruz.

Üstelik yalnızca icra takipleri değil; vergi daireleri, belediyeler, savcılıklar ve mahkemeler tarafından verilen el koyma, önlem ve müsadere kararları da kripto varlıklar üzerinde uygulanabiliyor. Hasebiyle kripto varlıklar, özel hukuk alacaklarından kamu alacaklarına, boşanma ve nafaka belgelerinden ceza soruşturmalarına kadar çok geniş bir yelpazede tüzel ve idari kararların konusu olabiliyor.

Peki değişen ne?

Yeni İcra İflas Kanunu taslağında kripto varlıkların tarifinin yapıldığı ve bu alana mahsus kararların geçeceğine dair söylentiler kelam konusu. Burayı açabilir misiniz? Yeni taslak kapsamında nelerin değişmesini bekliyorsunuz?

Kripto varlıkların haczi konusu aslında uzun müddettir uygulamada vardı, fakat yasal tabanda net bir çerçeve olmadığı için yeknesaklık açısından tartışmalı bir alandı. Biz platform olarak yıllardır icra dairelerinden gelen talepler üzerine bankalardaki mevduata haciz uygulanır üzere kripto varlıklara da haciz süreçleri yapıyoruz. Borçlunun hesabındaki kripto varlıklar bloke ediliyor, akabinde icra dairesinden satış kararı çıktığında bu varlıklar satılarak elde edilen fiyat belgeye aktarılıyor. Yeni Cebrî İcra Kanunu Taslağı ile bu fiili uygulama artık açık biçimde kanuna giriyor.

Taslağın 191. hususu, kripto varlıkların haczedilebileceğini düzenlerken iki kıymetli ayrım yapıyor: Şayet kripto varlıklar bir kripto varlık hizmet sağlayıcısı (yani bizim üzere platformlar yahut saklama kuruluşları) nezdinde bulunuyorsa, haciz talepleri sadece bu hizmet sağlayıcılar aracılığıyla yerine getirilecek. Yani icra dairesi direkt bize yazı gönderdiğinde, borçlunun varlıkları elektronik ortamda tespit edilip haczedilebilecek. Lakin kripto varlıklar bir ‘donanım cüzdan’ üzere borçlunun kendi elinde saklanıyorsa, o cüzdanın şahsen icra ve iflas dairesi tarafından koruma altına alınması gerekiyor. Aygıt teslim alınmadan bu varlıklar haczedilmiş sayılmayacak. Bu ayrım, uygulamadaki en kritik boşluklardan birini dolduracak.

Ayrıca taslağın 192. hususuyla, haczedilen kripto varlıkların nasıl koruma edileceği ve nasıl paraya çevrileceği bahisleri da düzenleniyor. Burada ayrıntılar yönetmeliğe bırakılmış durumda. Örneğin, satış süreçlerinin hangi usulle yapılacağı, varlıkların hangi kurdan değerleyeceği yahut açık artırma yoluyla mı yoksa platform satışıyla mı paraya çevrileceği üzere bahisler ileride netleşecek.

Bu düzenleme, aslında kripto varlıkların yasal statüsünün güçlendirilmesi açısından da değerli. 2021 yılında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın yayımladığı ‘Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’ ile kripto varlık kavramı birinci sefer Türk hukukuna girmişti. Artık ise icra ve iflas hukuku özelinde bir düzenleme geliyor. Böylelikle, kripto varlıkların malvarlığı ögesi olarak kabulü ve haciz prosedürlerinde nasıl işleneceği netleştirilmiş olacak.

“Yeni taslak uygulamayı yasal garantiye alıyor”

Bugüne kadar pratikte zati uygulanıyordu; icra daireleri, vergi daireleri, belediyeler, savcılıklar ve mahkemeler tarafından verilen haciz, el koyma, önlem ve müsadere kararları kripto varlıklar üzerinde işletiliyordu. Yeni taslak, bu uygulamaları yasal garanti altına alıyor, UYAP entegrasyonu ve elektronik haciz altyapısıyla daha şeffaf, izlenebilir ve standart bir süreç yaratmayı hedefliyor.

Özetle, bu taslakla birlikte kripto varlıkların haczi konusunda yeni bir uygulama başlamıyor. Biz platformlar ve icra daireleri aslında yıllardır bu süreci işletiyoruz. Yapılan şey, fiilen var olan uygulamayı kanun metninde daha net hale getirmek, tarza ait teknik ayrıntıları belirlemek ve muhtemel soruları gidermekten ibaret. Yani kripto varlıkların haczi öteden beri mümkün ve uygulanan bir prosedürken, taslak yalnızca bunun hangi yollarla yapılacağını düzenleyerek süreci daha yeknesak, öngörülebilir ve şeffaf hale getiriyor.