Aşamalı kâr almak: Hem cüzdanı hem zihni güçlendirmek
Yazı serimizin son kısmında sonuç odaklı ilerlemektense süreci güzelleştirmenin ve süreç boyunca tecrübelenen şeylerden ders çıkarılmasının kıymetinden, etaplı bir formda kâr almanın psikoloji, risk idaresi, düzgün oluş ve bireylerin kişisel ekonomilerine katkılarından bahsedeceğim. Tüm bunlara ek olarak süreç boyunca kazanılan farkındalıkların sürece yansımalarını ele alacağım.
Sonuç odaklı değil süreç odaklı olmalısınız: Sonuçlara odaklandığınız surece kazansanız da kaybetseniz de memnun olamayacaksınız ve bunu engellemenin bir yolu yok, kabul etmeniz ve yolunuza devam etmeniz gerekiyor. Kolay bir örnekle somutlaştıracak olursak aldığınız durum stop, likit ya da ziyanda olunca da olumsuz etkilenecek ve üzülecekseniz; konumu kârda kapatmanıza karşın yürüdüğünde de. Münasebetiyle bakış açımızı süreci güzelleştirmeye ve genel çerçevede kasamızı büyütmeye odaklı bir halde yapılandırmalıyız. Böylelikle aslında kısa vadede kayıplarla karşılaşsanız dahi uzun vadede sisteminize sadık kalarak kasanızın büyümeye devam edeceği fikrini içselleştirebilirsiniz.
Kâr elinize geçmediği surece gerçek hayatta aksiyon almayın
Kâr realizasyonunu cüzdanından yapmadığın sürece gerçek hayattaki harcamalarını artırmamalısın: Piyasalara yeni katılan herkesin duyduğu klişe lakin bir o kadar da gerçek bir kelam vardır “Realize etmediğin hiçbir kâr senin değildir.” Bu kelamı birkaç boyutta pahalandırmak istiyorum. Öncelikle birçok kişi aldığı eserler yüksek kârlar elde ettiğinde satış yapmak yerine daha da fazlasını isteyerek beklemekte. Bu noktada yükselişlerin bir sonunun olmadığını ve hiçbir vakit tam manasıyla memnun olamayacağımızı kabul etmeliyiz. Yani satsanız da taşımaya devam etseniz de aklınızda “Acaba?” sorusu yer edinecektir. Bu noktada bana nazaran en düzgün strateji etaplı bir biçimde kâr realizasyonu yapmaktan geçiyor. Böylelikle elinizdeki eserin çoğunluğunu satmış olsanız dahi yükselmesi durumunda hala satabileceğiniz varlıklarınız bulunuyor; düşmesi durumunda ise elinizde eserin çoğunluğunu halihazırda sattığınız için kârlarınızın eriyişini izlemek zorunda kalmıyorsunuz.
İkinci olarak kâr realizasyonu yapmadığımız ve paramızı bankaya çekmediğimiz sürece gündelik hayattaki harcamalarımızı artırmamalıyız. Örneğin kriptoyla birinci tanıştığım vakitlerde aldığım spot süreçler kârdayken “halihazırda para kazandığımı düşünerek” harcamalarımı artırmış, kendime kıyafet üzere gereksinimim olmayan şeyleri almaya başlamıştım. Halbuki rastgele bir satış gerçekleştirmemiştim, sadece pozlarımı kârlı bir formda tutuyordum. Sonrasında ise piyasa düşmeye başladı ve ben hem birçok süreçteki kârımı kaybettim hem de benim olmayan bir parayı harcayarak ferdî ekonomim açısından geriye düştüm.
‘Aptal’ yerine mi konuyoruz?
Son olarak yüksek kârlı olduğumuz süreçler tekrardan maliyet noktalarına düştüğünde ya da düşmeye başladığında kendimizi “aptal” yerine koyulmuş hissetmekteyiz. Bireyler bu noktada bilişsel çelişkiye düşerek aslında yapmayacağı hareketleri yapabilmektedir. Bilişsel çelişki, kısaca kişinin fikir, inanç ve davranışlarının birbirleriyle uyuşmamasıdır. Uzun bir müddet kârda süreç taşıyıp sonrasında maliyetine geri gelen bir kişiyi bu teori açısından inceleyecek olursak tarafı hakikat bildiğini, süreci alabildiğini ve yarar hissini yaşadığını lakin tüm bunlara karşın rastgele bir çıktıyla karşılaşmadığını görmekteyiz. Bu durum şahısta bir çelişki yaratarak gerginliğe sebep olmakta. Devamında ise gerginliği azaltabilmek için yeni yollar aramasına neden olmaktadır. En makul olan üç yol ise ya kişinin yanıldığını kabul etmesi (ki bu durumda kendisini “aptal” durumuna koymuş olacak, düzgün oluşu azalacak) ya dışsal atıflarda (“anlık manipülasyonla düşürdüler” gibi) bulunarak durumun sorumluluğunu kendi üzerine almayacak (böylece düzgün oluşunu ve kendine olan inancı koruyacak) ya da mevcut durumunu kompanse edebilmek hedefiyle ekstra telafi etmeye çalışarak gereksiz riskler alacak, kasasını kârda olduğu haline geri getirmeye çalışacaktır. Birinci iki yolda maddi açıdan rastgele bir kayıp yaşanmasa dahi üçüncü durumda gereksiz yere alınan riskler yüzünden çok fazla para kaybedilebilmektedir. Münasebetiyle dürtüsel davranmamak, gereksiz riskler almamak ve özgüveninizi, âlâ oluşunuzu korumak istiyorsanız etaplı bir biçimde kâr realizasyonu yaparak pozunuzun keyfini çıkartabilirsiniz.
Psikolojinin ve farkındalıkların kıymetini küçümsemeyin: Bilhassa son vakitlerde “biraz ünlenmeye başlamış” kimi şahısların işin ruhsal tarafına yönelik küçümseyici yaklaşımlarını fark etmeye başladım. Bu bahisteki hallerin psikoloji bilimine yönelik önyargılar ve psikolojinin sırf “terapiye” indirgenmesinden kaynaklandığını düşünmekteyim. Trade süreçlerinin ve piyasaların ruhsal art planını araştırmanız, okumanız ve ferdi farkındalıklar kazanmanız süreçleri daha âlâ bir biçimde sürdürmenizin yanı sıra ferdî hayatınızı da daha sağlıklı yürütebilmenizi sağlayacaktır.
Bilgi harekete geçmediği müddetçe…
Genellikle bahis psikoloji olunca beşerler “Bunu zati biliyorum/biliyordum” deme eğilimine sahiptir. Lakin bilmenin yahut farkındalığın tek başına kâfi olmadığı, kendisini harekette göstermediği sürece bir manası olmadığı söylenebilir. Bazen bir cümle okursunuz ve halihazırda bildiğiniz tüm telaffuzlar mana kazanmaya, aksiyona dönüşmeye başlar. Hasebiyle yaptığınız okumaları, dinlediğiniz podcast’leri yahut izlediğiniz görüntüleri “Buradan ne öğrendim?”, “Bunun benim hayatımdaki karşılığı ne?” mantalitesiyle takip etmenizi öneririm.
Son olarak nasıl ki yeterli bir teknik ve temel tahlil bilgisine sahip olmak süreçlerden her seferinde kârlı bir formda çıkmamızı sağlamıyorsa, sağlam bir ruhsal art plana ve farkındalıklara sahip olmak da daima olarak kâr alacağımız manasına gelmemekte. Kişisel bir yorum olarak ben bu iki sürecin iç içe olduğuna inanıyorum. Münasebetiyle uzun vadeli bir plan açısından kendimizi teknik ve temel tahlil bağlamında beslemenin yanı sıra ruhsal art plan ve davranışsal finans üzere mevzularda da beslemeliyiz.
